REGIO – De uitzending van Zembla van donderdag over het Dordtse Chemours heeft veel stof doen opwaaien. Volgens Zembla heeft het bedrijf de wateren in een straal van 15 kilometer veel zwaarder vervuild met het kankerverwekkende PFAS dan is gedacht en in veel grotere hoeveelheden dan wettelijk toegestaan is.
Uit een belrondje blijkt dat bij alle instanties donderdag naarstig overleg is gepleegd en dat ‘het grote-naar-elkaar-verwijzen’ is begonnen. Met name het Rijksinstituut voor de Volksgezondheid en Milieu (RIVM) wordt nagenoeg altijd genoemd.
Zo meldt de woordvoerder van minister Harbers van Infrastructuur en Waterstaat dat er overleg gaande is: “Wij willen eerst onderzoeken of de cijfers kloppen en daarover hebben we overleg met het RIVM”, aldus het ministerie in een eerste reactie.
Waterschap Rivierenlanden verwijst ook door naar het RIVM. Dit waterschap meet sinds 2018 de hoeveelheid PFAS in de wateren van Alblasserdam, Papendrecht en Sliedrecht. De milieuchemicus die in Zembla wordt opgevoerd, heeft gebruik gemaakt van deze meetgegevens.
‘Niet onze verantwoordelijkheid’
Op de vraag waarom het waterschap op basis van die gegevens niet aan de bel heeft getrokken, reageert een woordvoerder: “Dat is niet onze verantwoordelijkheid. Wij meten alleen en sturen door naar het RIVM. Die beoordelen de cijfers.”
Opmerkelijk is dat het RIVM in 2018 en 2019 onderzoek heeft gedaan naar de waarden van PFAS in het water in de omgeving van de fabriek, en de effecten voor de gezondheid. Waterschap Rivierenlanden verwijst naar deze onderzoeken op haar site. ‘Hierin is naar voren gekomen dat de risico’s bij zwemmen minimaal zijn, maar dat vis eten wordt ontraden en op sommige locaties beter geen groente uit de moestuin kan worden gegeten’, valt te lezen.
Deze uitkomsten staan in schril contrast met de bevindingen van Zembla. Volgens de programmamakers zijn in sloten op een kilometer van de fabriek PFAS-concentraties gemeten die gemiddeld maar liefst 13 duizend keer boven de norm liggen die het RIVM veilig acht.
In Sliedrecht wordt een nieuwe woonwijk gebouwd. “Het is ongelooflijk, dit zijn echt schrikbarend hoge concentraties. Ik zou daar nooit willen wonen”, reageert milieuchemicus Chiel Jonker in de uitzending.
Zwemmen: ja of nee?
Zembla laat zien dat de plas van het recreatiegebied het Lammetjeswiel in Alblasserdam ook ernstig vervuild is. De hoeveelheid aangetroffen PFAS ligt 250 keer boven de norm. Jonker zegt zijn kinderen niet in de plas te laten zwemmen.
Bij de Omgevingsdienst Midden Holland komen vragen binnen over of er gezwommen kan worden in het Lammetjeswiel. Ook deze dienst zegt in afwachting te zijn van advies van de GGD en het RIVM.
Ook wordt verwezen naar de site zwemwater.nl, een site die de kwaliteit van het zwemwater op nagenoeg alle plekken in Nederland laat zien. Het Lammetjeswiel staat hier donderdagavond nog steeds aangegeven als een locatie die ‘in orde’ is.
De provincie Zuid-Holland gaat over de zwemadviezen. De provincie kan een zwemverbod instellen of een negatief zwemadvies afgeven. Maar zo’n advies komt er nu niet, omdat de provincie niet weet of dat bij PFAS-verontreiniging volgens de regels wel kan. Een woordvoerder zegt tegen de NOS dat er formeel alleen een negatief zwemadvies kan worden afgegeven als er te veel E.coli (een bacterie) of blauwalg in het water zit.
“Het RIVM heeft onlangs wel een rapport gepubliceerd met daarin een voorstel voor kritieke PFAS-waarden, maar het is ons niet duidelijk of dit nu de geldende norm is”, zegt de provincie. “En of we hier ook rekening mee moeten houden bij het al dan niet toekennen van een zwemverbod. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat moet die normen bekrachtigen.”
‘Drinkwater veilig’
Burgemeester Jan Willem Boersma geeft een een reactie op de site van de gemeente Alblasserdam: ‘Buiten kijf staat dat het drinkwater veilig is en iedere dag gemonitord wordt. Ook het advies dat eerder is gegeven over het eten uit moestuinen is niet gewijzigd. Ik heb vandaag met meerdere instanties gesproken om zo snel als mogelijk duidelijkheid te krijgen over de veiligheid van het zwemwater. In ieder geval is duidelijk geworden dat er nog geen normen zijn gesteld voor zwemwater als het gaat om deze stoffen.’
De gemeente Dordrecht laat in een reactie weten dat er veel vragen zijn over de kwaliteit van het zwemwater van onder andere De Merwelanden. Het wordt een eentonig verhaal: ook Dordrecht verwijst naar de metingen van het RIVM die aangeven dat er gewoon gezwommen kan worden.
‘We hebben deze instanties gevraagd of de Zembla-uitzending aanleiding geeft tot een ander advies. Zodat onze inwoners precies weten waar ze aan toe zijn. Zodra daar antwoorden op zijn, delen we dat direct’, zo vermeldt de site van de gemeente..
Dordrecht is een van de vier gemeenten die een gezamenlijke rechtszaak hebben aangespannen tegen Chemours. Dordrecht, Sliedrecht, Molenlanden en Papendrecht willen dat het concern aansprakelijk wordt gesteld voor de vervuiling. De uitspraak wordt in september verwacht.
De Milieudienst DCMR verwijst door naar de RIVM en de GGD.
Directeur Chemours ontboden
In een eerdere uitzending van Zembla kwam naar voren dat Chemours (voorheen DuPont) al jaren op de hoogte is van de grote hoeveelheid uitstoot van PFOA en opvolger GENX en ook op de hoogte is van de schadelijkheid ervan voor het milieu.
De directeur van het chemiebedrijf is door de Tweede Kamer ontboden om uitleg te komen geven. Deze zogenoemde convocatie vindt volgende week woensdag plaats.
Velen verwijzen dus naar het Rijksinstituut voor de Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Die heeft de redactie van Rijnmond daarom dus ook gebeld.
‘Provincie, waterschap en gemeenten zijn aan zet’
Coen Berends van het RIVM: “In principe doen we geen uitspraken over media-uitingen, dan kunnen we bezig blijven. Maar dit nemen we wel serieus. We zijn de cijfers uit de Zembla-uitzending en onze eigen cijfers aan het vergelijken.” Hij voegt eraan toe: “Als het gaat om dit gebied dan zijn gemeenten en provincie aan zet. Het beste is hen te benaderen.”
Later op de dag heeft het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat een nieuwe reactie. “We hebben het bericht van Zembla gezien, de inhoud klinkt alarmerend. Daarom zijn de provincie en het waterschap nu de inhoud daarvan aan het uitzoeken en welke actie nodig is.”
Dit is een verhaal van onze mediapartner Rijnmond.