REGIO – Omwonenden zijn blij en opgelucht dat het Openbaar Ministerie (OM) actie onderneemt tegen het Dordtse chemiebedrijf Chemours. Naar aanleiding van de aangifte van meer dan drieduizend mensen en een uitzending van het tv-programma Zembla wordt een strafrechtelijk onderzoek gestart, zo maakte het OM donderdagochtend bekend. Rijnmond spreekt met vijf aangevers die in de buurt van de fabriek wonen.
De aangevers houden het bedrijf verantwoordelijk voor vervuiling met het kankerverwekkende PFAS en beschuldigen Chemours ervan dat het die vervuiling jaren onder de pet heeft gehouden. Veel omwonenden zeggen gezondheidsschade te hebben door het handelen van Chemours en wilden dat het OM een strafrechtelijk onderzoek zou instellen. Dat gebeurt dus nu.
Diederik Gommers, IC-arts en omwonende
Intensive care-arts Diederik Gommers woont in Wijngaarden, een dorpje op hemelsbreed zo’n vier kilometer afstand van Chemours. Hij hoopt dat er met het onderzoek gerechtigheid komt. “Het OM moet kijken of ze dit inderdaad willens en wetens hebben gedaan. Maar ik hoop ook dat ze stoppen met het lozen van die giftige stof, én dat er een plan komt voor de vervuilingen uit het verleden. De PFOA waar ze in 2012 mee zijn gestopt, vind je nu namelijk nog terug.”
Hij voelde zich naar eigen zeggen belazerd door Chemours na het zien van de uitzending van Zembla, maar ook na een bericht in NRC over eieren in de omgeving die vervuild zijn met PFAS. “Hoe kan je geld verdienen door willens en wetens mensen in gevaar te brengen, om alleen nog maar meer geld te verdienen? Ik ben als arts bezig om mensen te helpen die ziek geworden zijn, maar andere mensen zitten dus blijkbaar heel anders in de wedstrijd.”
Nienke Blauw, een van de initiatiefnemers van de massa-aangifte
Nienke Blauw uit Dordrecht stond aan de wieg van de uiteindelijke massa-aangifte. “Iedereen hier in de omgeving weet natuurlijk al langer dat er gedoe is met Chemours. Ik heb in 2017 ook meegelopen in protesten tegen GenX. Toen ik een paar maanden geleden een documentaire zag van Zembla over Chemours, was ik heel erg boos en verdrietig.”
In die uitzending bracht Zembla honderden vertrouwelijke documenten en Amerikaanse rechtbankstukken naar buiten. Daaruit blijkt Chemours al tientallen jaren weet dat de grondstof PFAS zwaar vervuilend is voor mens en milieu. Maar toch niet ingreep.
“Ik wist wel dat er rechtszaken liepen, maar wij als inwoners zijn nog het meest gedupeerd. Daarom besloot ik contact op te nemen met advocaat Bénédicte Ficq.” Ficq deed eerder aangifte namens omwonenden van het bedrijf Tata Steel. Zij zag het zitten om ook met Chemours aan de slag te gaan. Dat de aangifte leidt tot een strafrechtelijk onderzoek, stemt Blauw blij. “Maar ik ben ook niet verbaasd, want als je met ruim drieduizend aangevers met heel duidelijke verhalen komt, verwacht je ook wel dat het OM dit serieus neemt. Maar het is vooraf altijd afwachten.”
Ze hoopt dat dit onderzoek uiteindelijk leidt tot vervolging van de huidige leidinggevenden en hun voorgangers.
“Ik vind het crimineel dat ze de informatie die ze hadden, niet hebben gedeeld. Sluiten van de fabriek gaat met dit onderzoek niet, maar er gaat wel een afschrikwekkende werking van uit. Bedrijven werden vooral aangepakt met geldboetes, maar als zij miljardenwinsten maken, geeft dan niet echt reden om ergens mee te stoppen. Ik hoop dat dit méér doet.”
Aan verhuizen heeft de Dordtse nooit gedacht. “Hier in de omgeving is de vervuiling het ergst, maar PFAS is inmiddels ook in andere delen van Nederland aangetroffen. Waar verhuis je dan -los van de woningcrisis naartoe? Als ik wegga, gaat iemand anders daar wonen. Dat is ook niet de oplossing; het moet gewoon stoppen.”
Toenadering
Chemours probeerde via een brief nog toenadering te zoeken tot Gommers. Hij werd uitgenodigd voor een gesprek, maar Gommers heeft daar geen trek in. “Ze doen je geloven hoe belangrijk en geweldig Chemours is. Daar word ik giftig van en heb ik geen behoefte aan. Ze moeten niet willens en wetens mensen vergiftigen, dat neem ik ze kwalijk.”
De gemeenten Dordrecht, Molenlanden, Papendrecht en Sliedrecht doen een uitgebreid onderzoek naar PFAS in eieren in de omgeving. Daar heeft Gommers, met de eieren van zijn eigen kippen, ook aan meegewerkt. “Vorige week hebben ze eieren opgehaald en hebben ze monsters uit de tuin genomen voor een bodemonderzoek. De resultaten daarvan duren nog wel even.”
Meta Kamphuis, omwonende
Meta Kamphuis en haar familie wonen al hun hele leven in de buurt van de fabriek. De Dordtse zwom als kind regelmatig in het water bij Chemours en at groente en fruit uit eigen tuin. Ze verloor haar ouders en partner aan kanker, en ook zij en haar zus hadden de ziekte. Een DNA-onderzoek wees niet op iets erfelijks. “Ik vind het wel heel toevallig dat er zoveel kanker in één gezin voorkomt. Ik kan het niet bewijzen, maar ik vermoed wel dat het iets met Chemours te maken heeft. Dit moet ergens vandaan komen.”
Kamphuis deed dan ook aangifte tegen het chemiebedrijf. “Ik twijfelde eerst, maar toen ik erachter kwam dat ze willens en wetens dingen in de natuur zouden hebben gegooid die niet goed zijn, besloot ik die stap te zetten. Dit moet gestraft worden.”
Verhuizen naar een plek verder van de fabriek vandaan heeft voor haar geen zin meer, zegt ze zelf. “Mijn lichaam is toch al stuk. Maar voor het milieu, de kinderen van de toekomst en hun kinderen moet dit stoppen.”
Ze is ‘superblij’ met het strafrechtelijk onderzoek dat het OM gaat instellen. “Ik had niet verwacht dat het zo snel zou gaan gebeuren.”
Joop Keesmaat en Kees van der Hel, actievoerders
Kees van der Hel en Joop Keesmaat zijn actievoerders van het eerste uur. Ze staan bijna elke week voor de poort van Chemours. Zij zijn blij dat nu, twee maanden na de aangifte, al is besloten om over te gaan op een strafrechtelijk onderzoek. “We zijn er nog niet, maar dit is een stap in de goede richting”, zegt Keesmaat.
De twee vinden het tijd dat de uitstoot van Chemours stopt. “We hopen op nul uit de pijp, zo snel mogelijk”, legt Van der Hel uit. “Iedere dag dat het bedrijf hier nog produceert, komt er rotzooi bij. Ik heb hier kinderen en kleinkinderen wonen die ik een fijne toekomst heb beloofd. Als ik me dan niet sterk maak om een bedrijf dat die toekomst onmogelijk maak aan te vechten, dan ben ik geen knip voor de neus waard.”
De vervuiling rondom de fabriek is het ergst, maar de twee denken niet aan verhuizen. “Waarheen dan? Als ze Chemours vanaf het begin verplicht zou zijn geweest om hun spul een rood kleurtje te geven, dan zou nu al de hele wereld rood kleuren”, zegt Van der Hel. “Het zit overal en het probleem is dus overal. Vluchten kan niet meer.”
Dit is een verhaal van Pascalle van Werkhoven en Esther Schalkwijk voor onze mediapartner Rijnmond.