REGIO – Het jaar 2023 gaat de geschiedenis in als het jaar van een ‘bombardement’ aan explosies. Meer dan 200 aanslagen op woningen en bedrijfspanden in Rotterdam en omgeving, een verviervoudiging ten opzichte van 2022. De Rotterdamse hoofdofficier van Justitie, Hugo Hillenaar, slaat er steil van achterover. “Het is een explosief jaar”, verzucht hij. Inmiddels zijn 190 verdachten aangehouden, maar de échte opdrachtgevers blijven vooralsnog buiten schot.
Het gemak, de brutaliteit en de hoeveelheid aanslagen tarten iedere beschrijving. Bijna iedere nacht gaat ergens in de regio een explosief af. De schade is keer op keer groot, al zijn er nog geen zwaargewonden of doden gevallen. Maar de angst, boosheid en het gevoel van onveiligheid in straten en buurten zijn groot.
Het recente dieptepunt is de reeks aanslagen op een loodgieter in Vlaardingen. Met als gevolg? Het doelwit is ondergedoken en buurtbewoners hebben slapeloze nachten. Kinderen vragen aan hun ouders of er straks ook een bom door hun brievenbus wordt gegooid. Zelfs met extra inzet van de politie gaat het door.
Drechtsteden
In de Drechtsteden spant Dordrecht op dit gebied de kroon met 12 aanslagen. In Zwijndrecht en Papendrecht elk hebben zich twee explosies voorgedaan en in Sliedrecht een. De overige Drechtstedengemeenten zijn vooralsnog niet getroffen door dit soort aanslagen.
Copycat-effect
Politie en justitie zien een aantal opvallende verschuivingen. Van schieten op panden en woningen naar het plaatsen van een explosief. Een bom maken is een fluitje van een cent, vertelt Hillenaar. “Met twee Cobra’s, een fles terpentine als brandversneller en een rol duct tape heb je een explosief.” Het is ook een stuk makkelijker om aan illegaal vuurwerk te komen dan aan een vuurwapen of handgranaat. En het is goedkoper.
Een explosie aan explosies past volgens Hillenaar ook in ‘een trend van verruwing’. Niet alleen in Rotterdam. Hij ziet het overal. “Amsterdam zit ons op de hielen. En langzaamaan zie je het ook in de regio toenemen. In Dordrecht, Spijkenisse, Schiedam en Vlaardingen. Landelijk staat de telller op meer dan 600. “Blijkbaar is het een aantrekkelijke manier voor gewelddadige intimidatie en dat is buitengewoon verontrustend.”
Populaire bijbaantjes
Op sociale media zoals Telegram en Snapchat zetten aanslagenmakelaars opdrachten uit als freelance klussen. Voor een paar honderd euro ben je een nachtje spotter, chauffeur, brandstofleverancier of bommenlegger. Het zijn populaire bijbaantjes. Volgens Justitie zijn er tientallen, misschien wel honderden aanslagenmakelaars of ‘brokers’ actief op de explosievenmarkt. Veel jonge jongens gaan erop in of melden zich vrijwillig voor klussen. “Hun rollen zijn uitwisselbaar. Vandaag zijn ze spotter en morgen bommenlegger.” Het zijn vaak ook dezelfde jongens die drugs uithalen in de Rotterdamse haven.
De politie heeft chats onderschept die een ontluisterend beeld geven hoe klussen worden aangeboden. “Heb je driver, shooter of spotter nodig? Gooi het in de groep en er is altijd iemand die reageert”, schetst Hillenaar het gemak. Ook geven chatgesprekken een inkijkje in hoe operaties verlopen, soms best onhandig. Er worden filmpjes uitgewisseld met instructies hoe om te gaan met wapens. En er wordt zelfs tankgeld geregeld voor een chauffeur die zonder doekoe (geld, red.) staat.
Een explosief inzetten als drukmiddel is lang niet meer alleen het speelveld van het criminele drugscircuit. “We zien het nu ook ingezet worden bij criminele incasso’s, zakelijke ruzies en zelfs bij relatieproblemen.” Onlangs moest een vrouw voor de rechter komen die haar ex verdacht van het beschadigen van haar auto en als ‘wraak’ opdracht gaf tot een aanslag op zijn huis.
Foutje bedankt
Tegenover ruim 200 explosies staan bijna evenveel arrestaties van ‘soldaten’ en ‘aanslagenmakelaars’ – 186 tot aan de kerst. Veel daders lopen tegen de lamp. Ze laten DNA achter, zijn te traceren via hun mobieltjes of maken filmpjes van hun misdrijf. Eén verdachte bleek betrokken bij in totaal 12 explosies.
Door het gemak, de snelheid en het grote aantal gaat er ook veel mis. Vergisaanslagen vinden plaats op het raam van de buren, een verkeerd huisnummer en zelfs de goede straat maar in een verkeerde gemeente. Zoals onlangs een dubbele aanslag in twee Brikstraten in één nacht. De daders plaatsten eerst een explosief in de Rotterdamse Brikstraat en toen ze ontdekten dat hun doelwit dezelfde straat in Dordrecht had moeten zijn, gingen ze alsnog daarheen.
Tot nu toe moesten 90 verdachten voor de rechter komen en zijn 40 zaken afgehandeld. De daders zijn jong. Meer dan de helft is jonger dan 23 jaar. En een kwart is minderjarig. De straffen voor de volwassen daders lopen uiteen van 3,5 jaar voor een aanslagenmakelaar tot 1 jaar cel voor een bommenlegger. Bij minderjarigen liggen de straffen anders. Die krijgen vaak een aantal maanden jeugddetentie en komen vrij met een enkelband en begeleiding.
Bittere vrijspraak
Een ‘bittere’ uitzondering is de vrijspraak van een vermeende aanslagenmakelaar Brahim Z. dit najaar. Deze 31-jarige Rotterdammer stond voor de rechter vanwege gewelddadige afpersingen van ondernemers en een aantal vergisaanslagen op woningen waarbij een onschuldige bewoner zwaargewond raakte.
Op zijn telefoon stonden 155 screenshots van chatgesprekken over die aanslagen en foto’s van doelwitten. Het OM eiste 17 jaar cel maar het werd vrijspraak. Volgens de rechter was niet bewezen dat Z. ook de maker van die foto’s was en deelnam aan die chats. Het was wel heel verdacht maar geen ‘onomstotelijk’ bewijs. Tijdens de rechtszaak heeft Z. geen uitleg gegeven over die grote hoeveelheid verdacht materiaal op zijn telefoon, maar hij beriep zich op zijn zwijgrecht.
Deze vrijspraak geeft de indruk dat verdachten met veel weg kunnen komen. “Zwijgen is hun recht”, reageert de Rotterdamse hoofdofficier. Het is aan hem en zijn Openbaar Ministerie om daarmee te dealen en het bewijs voor zich te laten spreken. In de zaak tegen Brahim Z. is dat nog niet gelukt, maar hij heeft vertrouwen dat het hoger beroep anders gaat uitpakken.
Dit is een artikel van Marion Keete voor onze mediapartner Rijnmond.