REGIO – Een 26-jarige vrouw is bang dat ze haar theorie-examen voor haar rijbewijs weer niet haalt en vraagt een vriendin om haar plek in te nemen. De vriendin gaat, maar loopt tegen de lamp. Samen zitten ze nu voor de rechter.
Ze zitten naast elkaar in de rechtbank. Twee vrouwen verdacht in dezelfde zaak, met ieder hun eigen rol. Yasmina en Nisa* zijn op het oog opgewekt en vol vertrouwen. Toch staat er best wat op het spel. “Ik hoorde dat u theorie-examen moest doen en dat u heel zenuwachtig was”, zegt de rechter tegen Nisa, de oudste van de twee. “U was al eerder gezakt.”
“Ja, klopt. Ik was heel bang”, zegt ze. “Ik vond het zo lastig. Ik heb faalangst. Ik was zo bang dat ik het wéér niet zou halen. Yasmina wilde het eerst niet, maar ik bleef maar aandringen. Ik wilde het zó graag halen. Ik heb gesmeekt: ‘Alsjeblieft, wil jij het voor mij doen?’ Toen is ze gegaan.”
Begin 2022 meldt Yasmina zich aan de balie van de CBR-vestiging in Barendrecht. Bij het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen laat ze het paspoort van Nisa zien en noemt ze de achternaam van haar vriendin. Yasmina heeft haar theorie al gehaald en zou het nog een keer moeten kunnen. Maar nu voor iemand anders.
Twijfels
“Bij het CBR hebben ze meteen al twijfels,” zegt de rechter. “Ze dachten: is ze het wel? U mag wel beginnen aan het examen, maar na een tijdje komt de bewaker. ‘Er is een IT-probleem,’ zegt hij, ‘U moet meekomen.’ Maar dan staat er politie.” Het klinkt als een film, maar het gebeurt allemaal echt op een koude winterdag in het examenzaaltje, twee jaar geleden. Yasmina belandt in de politiecel.
“Ik had al twijfels”, zegt Yasmina over haar illegale examen. “Ik wist niet zo goed dat het niet mocht.” De rechter onderbreekt haar. “Het mag niet en het is heel strafbaar.” Nu reageert Nisa die haar vriendin om hulp had gesmeekt. “Ik denk dat wij echt niet beseften hoe erg dit is. We deden het gewoon zonder goed na te denken.”
‘Blijf proberen’
“Het CBR wil natuurlijk wel dat ze het papiertje geven aan de juiste persoon”, zegt de rechter. “Als iemand de weg op gaat, dat het wel veilig is.” De verdachten knikken instemmend als ze dat horen. Ze draaien er voor de Dordtse rechter niet omheen en zoeken niet naar excuses: ze hebben gerommeld tijdens een CBR-examen.
Dan gaan we over naar hun persoonlijke situatie. Yasmina woont nog thuis en werkt met zieke kinderen in de zorg. Ze is dol op haar werk en studeert om hogerop te komen. Nisa is gescheiden en heeft een kindje. Zij wil ook graag in de zorg gaan werken. “We zeiden net voor de zitting tegen elkaar hoe leuk dat zou zijn”, zegt Nisa. Ze lachen allebei.
“Ik ben pasgeleden trouwens weer opgegaan voor het theorie-examen”, gaat ze verder. “Maar ik ben helaas weer gezakt.” Dat deed ze toen wel onder haar eigen naam, laat de officier van justitie weten. “Blijf proberen, wil ik zeggen”, reageert de rechter monter.
De sfeer in de verder lege zaal is ontspannen, maar zal zometeen omslaan. Het wordt duidelijk dat Nisa in de tijd van het examen langere tijd ziek was, in scheiding lag en als aanstaande alleenstaande moeder snakt naar een rijbewijs.
“Mevrouw heeft willens en wetens het paspoort getoond aan de balie”, zegt de officier over Yasmina. “Ze zegt tegen de politie dat ze er een slecht gevoel over had en ze zegt hier dat het stom was. Ze heeft geprobeerd de autoriteiten te misleiden.” Yasmina kijkt geraakt als de officier van justitie dat zegt. Ze knippert met haar ogen en veegt haar mouw langs haar wangen. “Ik zie dat het u wat doet”, zegt de dame in het zwart. Yasmina slikt zichtbaar.
‘Honderd jaar’
“U heeft allebei twee dagen in voorarrest gezeten”, zegt de rechter. “Dat voelde als honderd jaar”, floept Yasmina eruit. “De voorlopige hechtenis was traumatisch voor mevrouw”, zegt de advocaat. Hij doelt op Yasmina die het examen deed. “Ze is een bijzonder nette dame. Ze is gelovig en heeft een dag en een nacht op het bureau gezeten. Dat vindt ze nog altijd heel moeilijk.”
De tranen stromen nu over de wangen van Yasmina. “Thuis weten ze het niet. Toevallig was vader die nacht weg.” Ze is heel bang dat het uitkomt. Ze heeft er veel last van.
“Ik heb het theorie-examen ook gedaan, dat wil je gewoon halen”, begint de officier van justitie aan haar eis. “Maar dit is niet de manier. U was ziek. Maar als je je theorie niet behaalt, ben je een gevaar op de weg.” Nisa lijkt beschaamd omlaag te kijken als ze dat hoort. “Dit mag gewoon niet!”, zegt de officier fel. Tegen Nisa – die haar paspoort meegaf – eist ze 50 uur taakstraf en een voorwaardelijke celstraf van een maand.
Dan is Yasmina aan de beurt. “Jullie hebben dit samen gedaan. Tegen u eis ik 40 uur taakstraf en een maand voorwaardelijk in de cel.” Bij die woorden gaat er zichtbaar een schok door het tengere lijf van Yasmina. Ze huilt en huilt en huilt.
“Begrijpt u wat er is gezegd?”, vraagt de rechter. Niet helemaal, zo blijkt. “De gevangenisstraf zou pas zijn als u nog een keer de fout in gaat”, legt hij uit. Nisa wrijft troostend over de rug van haar vriendin.
“Het is bijzonder knap dat de medewerker van het CBR ze uit elkaar haalt”, zegt de advocaat van de verdachten. “Dat had ik niet gekund. Ik vind ze zoveel op elkaar lijken. Ze hadden bij het CBR net cursus gehad. Nou, dat is gelukt. Chapeau!”, zegt hij gul. “Het idee van mevrouw was dat ze op die manier haar faalangst zou omzeilen. Maar dat mag niet.”
Over Nisa zegt hij: “Met een kind thuis ben je afhankelijk. Hopeloos naïef zijn ze er allebei ingegaan.” De raadsman hoopt op een taakstraf voor Nisa en een gerechtelijk pardon voor Yasmina. Dat gebeurt heel af en toe. “Zij heeft veel te verliezen. Met een strafblad komt haar werk in de zorg in gevaar. Ik vind niet dat ze een lintje verdient, maar ze hoeft er ook niet aan onderdoor te gaan.”
Dan krijgen de vrouwen het laatste woord. “Ik wist niet dat het zo erg was. Toen ik de politie zag, wist ik dat het niet kon”, snikt Yasmina. “Toen ik de cel in moest, kon ik alleen maar huilen. Ik heb daar helemaal niet geslapen, twee uurtjes.” Dan beëindigt de rechter de rechtszaak en is het tijd voor zijn oordeel.
Het vonnis (1)
“Als het was gelukt had iemand een papiertje gehad, die dat niet had verdient”, zegt de rechter. “Je leest dit in de krant, maar mensen gaan hier veel te naief mee om. Dit kan écht niet. U heeft haar overgehaald, u moet een tik op de vingers krijgen”, zegt hij tegen Nisa. Hij veroordeelt haar conform de eis tot 50 uur taakstraf en een maand voorwaardelijk in de cel.
Het vonnis (2)
“Ik geloof u dat u naïef bent geweest, dat u stom bent geweest. Zegt u tegen anderen: doe dit niet! Dan ga ik met mijn hand over mijn hart. De samenleving heeft er niet veel aan als u niet kunt werken.” Yasmina is wel schuldig, maar krijgt geen straf, een pardon. Haar advocaat fluistert: “Het is voorbij.” Ze kijkt vol ongeloof. Dan slaat ze haar handen voor haar ogen en schokken haar schouders.
*Omwille van privacyredenen zijn de namen van de verdachten gefingeerd. De redactie van Rijnmond kent hun ware identiteit.
Dit is een verhaal van Maurice Laparlière voor onze mediapartner Rijnmond.