REGIO – Een woning die officieel leeg staat, maar waar wél energie verbruikt wordt. Dat is verdacht. Uit onderzoek blijkt dat onze regio landelijk gezien het hoogste percentage spookwoningen telt. Ze worden soms gebruikt als dekmantel voor criminele activiteiten. Of er blijken mensen in te wonen die niet geregistreerd staan bij de gemeente. Papendrecht staat op de tweede plaats in de regio waar het gaat om de hoeveelheid spookwoningen.
Bij leegstand verwacht je dat er niet of nauwelijks energie wordt verbruikt in een huis. Als er in een jaar meer gas en/of elektra wordt verbruikt dan vijf procent van het gemiddelde verbruik, wordt gesproken van spookbewoning.
Van alle woningen in Nederland, valt 0,5% in de categorie spookbewoning. Alblasserdam is in onze regio koploper. Daar is 1,2% van de woningvoorraad een spookwoning, tegenover 1% een jaar eerder. In totaal werden er vorig jaar 5460 spookwoningen in onze regio geteld. Dat valt op te maken uit de nieuwste cijfers van het dashboard Zicht op Ondermijning, een samenwerkingsverband van verschillende lokale en landelijke overheden. Zij keken hiervoor naar data van het CBS in combinatie met gegevens van onder meer de Basisregistraties voor Adressen en Gebouwen (BAG) en de Basisregistratie Personen (BRP).
Criminelen
Het gaat in bovenstaande gegevens om administratieve leegstand. In de praktijk is niet overal gecheckt of de woning inderdaad leeg staat of dat er misschien toch wel mensen wonen. Ook zijn de cijfers afhankelijk van de wijze waarop gemeenten hun basisregistraties bijhouden.
De cijfers zijn volgens Zicht op Ondermijning wel interessant met het oog op criminaliteit, omdat dit zou kunnen duiden op het misbruik van vastgoed. Volgens de politie gebruiken criminelen geregeld spookwoningen als dekmantel voor illegale activiteiten. Bij controle van deze woningen worden dan bijvoorbeeld drugslabs, illegale casino’s, hennepkwekerijen of wapens aangetroffen, of blijken mensen illegaal in deze panden te verblijven.
Maar dat is niet altijd het geval. “Een woning waar niemand staat ingeschreven is niet per definitie een woning waar ondermijning plaatsvindt”, zegt de gemeente Voorne aan Zee. “Het heeft uiteraard de voorkeur dat woningen bewoond worden door de juiste doelgroep én dat degenen die er wonen juist staan ingeschreven.”
Ook de Rotterdamse locoburgemeester Robert Simons liet in februari weten dat er meerdere redenen kunnen zijn waarom een woning volgens de administratie leeg staat. Een precies getal hoeveel huizen er gebruikt worden door criminelen is niet te geven. “Het kan bijvoorbeeld gaan om een tweede woning of het kan gaan om een bedrijf dat een woning huurt voor het verblijf van personeel, zoals geregeld het geval is bij expats.”
Steekproef
Dat bleek begin vorig jaar ook het geval in Gorinchem. Bij een steekproef bij woningen die volgens de administratie leeg zouden staan, werden nagenoeg overal bewoners aangetroffen. Het ging toen vooral om arbeidsmigranten.
Ook Voorne aan Zee noemt dit als een mogelijke verklaring voor het relatief hoge aantal spookwoningen. “In deze gemeente verblijven arbeidsmigranten vanwege de ligging nabij de havens en het landbouwgebied. De meeste arbeidsmigranten staan niet ingeschreven, waardoor zo’n woning leeg lijkt te staan terwijl deze wel bewoond wordt.” Ook vergeten mensen zich soms na een verhuizing of scheiding ergens in- of uit te schrijven, zegt de gemeente Molenlanden.
Drechtsteden
Hoewel Alblasserdam het hoogste percentage spookwoningen heeft van de regio, maakt deze gemeente zich geen zorgen over deze cijfers. “Wel geeft deze score aanleiding om een verder onderzoek te doen naar deze trend”, laat een woordvoerder weten. Wat er precies in de Alblasserdamse spookwoningen wordt aangetroffen, kan de gemeente niet zeggen. “In gevallen van druggerelateerde situaties, zoals drugslabs of hennepkwekerijen, treedt de gemeente Alblasserdam doorgaans op met bestuursrechtelijke maatregelen. Dat resulteert vaak in een tijdelijke sluiting van de woning.” Het ging in Alblasserdam om 100 woningen in 2023 en 80 woningen in het jaar daarvoor.
Alblasserdam is dus koploper in onze streek, Papendrecht is de nummer 2. Er stonden zowel in 2022 als in 2023 120 woningen als spookwoning bekend en dat is 0,8% van het totaal. In Dordrecht ging het om 330 woningen (0,6%) in 2023 en om 300 woningen (0,5%) in 2022. Het laagste aantal was in Hendrik-Ido-Ambacht: 40 woningen ofwel 0,3% vorig jaar en 30 woningen (ook 0,3%) in 2022.
Misstanden
Het is lastig om als gemeente goed inzicht te krijgen in het aantal spookwoningen dat wordt gebruikt voor criminele activiteiten. “Leegstand is een indicator om controles uit te voeren. Criminelen weten dit en handelen hiernaar, door juist personen in te schrijven”, zei de Rotterdamse locoburgemeester Simons eerder. Volgens hem zijn er in het overgrote deel van de woningen waar ernstige misstanden in woningen worden aangetroffen, wél personen ingeschreven.
Prostitutie
De gemeente Vlaardingen is een van de plekken waar het aantal spookwoningen in 2023 ten opzichte van een jaar eerder flink is gedaald. In deze woningen werden voornamelijk arbeidsmigranten aangetroffen die niet stonden ingeschreven, maar ook een aantal hennepkwekerijen en gevallen van illegale prostitutie.
Volgens een woordvoerder is het interventieteam in 2022 uitgebreid om meer in te kunnen zetten op de aanpak van woonoverlast. Ook kunnen bewoners via een speciale app een vermoeden van criminele activiteiten doorgeven. Op basis van die informatie en data uit de vastgoedmonitor doen boa’s en bouwinspecteurs gerichte controles. “Ook hebben zij twintig adressen per week bezocht waarbij personen in werden geschreven in de gemeentelijke administratie. Verder zijn er grote integrale wijkacties geweest, met name in de wijken waar de leegstand het grootst was.”
Volgens de gemeente heeft deze aanpak geleid tot een daling van het aantal spookwoningen. Bij een grote actie afgelopen november in de Vettenoordse Polder in Vlaardingen werden meer dan zeventig woningen gecontroleerd. Bij 68 daarvan werden spookbewoners aangetroffen. Ook bij een handhavingsactie begin deze maand bleek sprake van spookbewoning.
Zo herken je een spookwoning
In Gorinchem is een project opgenomen in het collegeprogramma om de informatie in de Basisregistratie Personen (BRP) kloppend te krijgen. Het doel daarvan is om de leefbaarheid in de wijken te verbeteren en inzichtelijk te krijgen hoe groot de spookbewoningproblematiek in deze gemeente is.
De gemeente Rotterdam richt zich met bepaalde controles specifiek op verkeerd gebruik van woningen en werkt intensief samen met pandeigenaren om te voorkomen dat spookwoningen gebruikt worden voor criminele activiteiten. Ook worden wijkagenten, toezichthouders en medewerkers van woningbouwcorporaties getraind om signalen van crimineel pandgebruik te herkennen.
Volgens de politie zijn er verschillende aanwijzingen die kunnen duiden op een spookwoning waar criminele activiteiten plaatsvinden. Zo zijn er bijvoorbeeld veel wisselende bezoekers en/of bewoners en is niet echt duidelijk wie er woont, zijn de ramen afgeplakt, is er drukte op vreemde tijdstippen of sjouwen de bewoners ’s nachts met grote tassen. De politie adviseert omwonenden die vermoeden dat er zo’n spookwoning in de buurt zit om contact op te nemen met de wijkagent of dit via Meld Misdaad Anoniem te melden.
Dit is een verhaal van onze mediapartner Rijnmond, aangevuld door de redactie Streekomroep56.